آتشکده سه گنبد زرتشتیان
بنای تاریخی آتشکده سه گنبد زرتشتیان بنای تاریخی با معماری زیبا است که در شمال غرب ایران و شهر ارومیه قرار دارد
ایران کشوری با تمدن کهن و تاریخی غنی است. انواع بنای تاریخی از تخت جمشید گرفته تا مسجدها، آب انبار و آتشکده گواه همین قدمت تاریخی هستند. بنای تاریخی آتشکده سه گنبد زرتشتیان بنای تاریخی با معماری زیبا است که در شمال غرب ایران و شهر ارومیه قرار دارد. آتشکده سه گنبد زرتشتیان جزو جاذبه‌های گردشگری ارومیه است که در تور تفریحی شمال غرب ایران آن را نباید از دست داد. با این بنای تاریخی بیشتر آشنا شوید:
درمورد آتشکده سه گنبد زرتشتیان
این بنای تاریخی ظاهرا در سال 580 هجری قمری در جنوب شرق ارومیه ساخته شده. با افزایش جمعیت و گسترش شهر آتشکده سه گنبد زرتشتیان در میان بافت قدیمی و داخل شهر قرار گرفته.
آتشکده سه گنبد زرتشتیان متعلق به دوره‌ی ساسانی یا سلجوقی؟
بعضی تاریخ‌نویسان معتقدند این بنا به جای آتشکده‌ای ساخته شده که در دوره‌ی ساسانی در همین محل بوده و با حمله اعراب متروک و خراب شده است اما در واقع سند معتبری برای اثبات این حرف وجود ندارد.
آنچه مشخص است این بنای تاریخی در قرن ششم هجری و به دستور یکی از پادشاهان سلجوقی به نام شیث قاطه مظفری ساخته شده. این نکته در کتیبه‌ی سر در ورودی مشخص شده است. روی کتبیه نوشته شده فی شهر محرم ثمانین و خمسمائه یعنی سال 580 هجری مصادف با 1184 میلادی بنا توسط موسی پسر ابومنصور ساخته شده است.
همچنین یکی از دیگر دلایلی که ثابت می‌کند این بنای تاریخی در دوره‌ی سلجوقیان ساخته شده معماری آن است. معماری آتشکده سه گنبد زرتشتیان شباهت زیادی به معماری سایر ساختمان‌های بازمانده از آن دوره دارد.
معماری آتشکده سه گنبد زرتشتیان
معماری آتشکده سه گنبد زرتشتیان مانند سایر بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری دوره سلجوقی خاص و اعجاب‌انگیز است. این بنا استوانه‌ای شکل است. قطر آتشکده 5 و ارتفاع آن 13 متر است.
ساختمان آتشکده دو طبقه است که طبقه اول را سردابه و طبقه دوم مقبره نامیده می‌شود. تزئینات سر در ورودی مقبره بسیار جالب است که در تور تفریحی این جاذبه گردشگری حتما باید از آن دیدن کنید. روی این سر در نقش‌های هندسی و کتیبه با خط کوفی وجود دارد که قطعاتی از سنگ و گچ است.
داخل آتشکده سه گنبد زرتشتیان چه خبر است؟
برخلاف ظاهر مدور داخل اتاق دخمه و مقبره مربهی شکل است که ساخت این بنای تاریخی به این شکل هنر معماران آن دوران بوده.
دیوار اتاق مقبره طاق‌نماهای هلالی و قرنیه‌های مقرنسی دارد. دخمه هم با طاق‌های هلالی آجری پوشیده شده بود که امروز از بین رفته. کف دخمه هم با آجر مفروش شده و البته طرح‌هایی زیبا با آجر ایجاد کرده‌اند.
علاوه بر گنبد بلند و مقرنس‌کاری‌های زیبا، رنگ‌آمیزی و تزئینات سنگی باعث جلوه‌گری این بنای تاریخی شده و به آن تشخص خاصی بخشیده.
چرا به اتاق موجود در گنبد مقبره می‌گویند؟
آتشکده سه گنبد زرتشتیان از جاذبه‌های گردشگری ارومیه در زمینی ساخته شده که اطراف آن گورستان بوده است. احتمال می‌رود زمین بنا هم صحن بوده باشد و قبرهایی قدیمی متعلق به طبقه ممتاز مثل روحانیان، سرداران و اشراف هم در آن دفن باشند.
سر در مقبره زیبا و دیدنی
این بنای تاریخی در دوره‌ای ساخته شد که استفاده از کاشی رایج بوده اما در آتشکده سه گنبد زرتشتیان اثری از کاشی و رنگ‌آمیزی به چشم نمی‌خورد. اما استفاده نکردن از رنگ در معماری بنا به معنای نداشتن جذابیت این بنای تاریخی نیست.
معمار آتشکده سه گنبد زرتشتیان برای نشان دادن مهارت آجر و سنگ‌های قهوه‌ای درخشان در تزئینات بنا به کار برده. البته متاسفانه بخشی از این تزئینات خراب شده و از بین رفته‌اند. از آنجا که ساختمان قدیمی است و سقفی روی آن قرار ندارد و ممکن است با تغییرات آب و هوا باز دچار تخریب شود بهتر است هر چه زودتر در غالب تور تفریحی از این جاذبه گردشگری دیدن کنید. تور طبیعت‌گردی مهاباد و ارومیه فرصتی برای بازدید از این شاهکار معماری شمال غرب ایران است.
چرا سه گنبد؟
یکی از مسائلی که ذهن افراد را در تور تفریحی بازدید از این جاذبه گردشگری به خود مشغول می‌کند نام این بنای تاریخی است. بالای دخمه و اتاق مقبره تنها دو گنبد دیده می‌شود و اینکه گنبد سوم کجاست باعث کنجکاوی بازدیدکنندگان این جاذبه گردشگری در تور تفریحی می‌شود.
برای گنبد سوم دو نظریه وجود دارد:
- روی گنبد اصلی گنبد کوچک‌تری ساخته شده که باعث شده این بنای تاریخی را سه گنبد بخوانند.
- عده‌ای هم اعتقاد دارند 2 بنای تاریخی دیگر مجاور روستای ده چهریق نزدیکی سلماس وجود داشته و همین سبب شده این بنای تاریخی را آتشکده سه گنبد زرتشتیان بخوانند.
آتشکده سه گنبد زرتشتیان را چه کسی و کی کشف کرد؟
به نظر می‌رسد تا قرن نوزهم میلادی توجه زیادی به این بنای تاریخی نشده بود و برای پژوهشگرانی اروپایی که در غالب تور پژوهشی یا تفریحی از جاذبه‌های گردشگری ایران دیدن می‌کردند این بنا نامکشوف باقی مانده بود. اولین بار در سال 1852 میلادی شخصی به نام خانیکوف این آتشکده را به جهان معرفی کرد. همچنین او کسی بوده که نوشته‌های روی کتیبه را خواند.
محافظت از آتشکده سه گنبد زرتشتیان
سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این بنای تاریخی تلاش‌هایی کرده که از جمله‌ی آن عایق‌کاری و اجرای آجر فرش پشت‌بام، بندکشی نمای آجر مقبره، درست کردن مجدد پوشش از بین رفته سردابه و محوطه‌سازی و اجرای سنگ‌فرش اشاره کرد. همچنین برای جداسازی و حفاظت از این بنای تاریخی حصاری دور آتشکده کشیده شده است.