طبیعت مغولستان: از چمنزارها تا کوهستان
برای گردشگرانی که به طبیعت‌گردی و بازدید از حیات وحش علاقه دارند، مغولستان رویایی است که به واقعیت تبدیل شده
مغولستان از لحاظ مساحت، بعد از ایران، نوزدهمین کشور جهان است. کشوری که سه برابر فرانسه وسعت داشته و در عین حال کمترین میزان تراکم جمعیت را دارد. مغول‌های کوچ‌نشین و صحرانشین که بیشترشان یا به آیین شامانیسم اعتقاد دارند یا بودایی، برای طبیعت احترام بسیاری قائل‌اند. ذات کوچ‌نشینی این مردم باعث شده که در مغولستان تک و توک شهر مجهز یا زیرساخت‌های مدرن ببینیم. این‌ها در کنار هم طبیعت مغولستان را منحصر به فرد و جذاب می‌کنند. طبیعت و حیات وحش این کشور یکی از محافظت شده‌ترین‌ها و احتمالاً دست‌نخورده‌ترین در جهان است.
برای گردشگرانی که به طبیعت‌گردی و بازدید از حیات وحش علاقه دارند، مغولستان رویایی است که به واقعیت تبدیل شده. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به طبیعت، کوه‌ها، چشم‌اندازها و حیات وحش مغولستان داشته باشیم. جذابیت‌هایی که از بخش‌های اصلی تور مغولستان اسپیلت البرز بوده و می‌توانند سفری خاص و به‌یاد ماندنی را برایتان رغم بزنند. حتماً سری هم به برنامه‌ی تورهای ما بزنید. برای تمام دیدنی‌ها و گشتنی‌های مغولستان مقالاتی در وبلاگ سایت قرار دادیم که پیشنهاد می‌کنیم آن‌ها را نیز از دست ندهید.
جغرافیای مغولستان
مغولستان کشوری است که هیچ ارتباطی با دریا نداشته و دورتادور با خشکی احاطه شده است. در شمال، با روسیه و در جنوب با چین همسایه است. بالاترین نقطه‌ی این کشور، یعنی قله‌ی خو-ایتن در مرز چین و مغولستان، ۴۳۷۴ متر ارتفاع دارد. طبیعت این کشور شامل یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین آسیا (دریاچه خوسگول)، تعداد زیادی دریاچه‌های آب شور، مرداب‌ها، تپه‌های ماسه‌ای، چمنزارهای وسیع و مسطح و جنگل‌های تایگا با اقلیم کوهستانی است.
چمنزارها
بخش اعظم طبیعت مغولستان با چمنزارهای وسیع پوشیده شده که به آن‌ها سبزدشت یا استپ گفته می‌شود. سبزدشت‌ها تقریباً ۵۵ درصد از مساحت کشور را می‌پوشانند و محل زندگی جمعیت کثیری از غزال‌ها و دیگر حیوانات وحشی است. قبایل عشایری مغول در این سرزمین‌ها پراکنده‌اند و مدام برای پیدا کردن چمنزارهای جدید برای چرای دام‌های خود جا به جا می‌شوند. در سبزدشت‌های مغولستان به ندرت جاده‌ای مسطح یا آسفالت پیدا می‌کنید.
در نواحی استپ گونه‌های جانوری بسیاری یافت می‌شوند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اسب‌های وحشی مغولستان یا تاخی‌ها اشاره کرد. این اسب‌ها که از نژاد شوالسکی هستند از معدود گونه‌های اسب وحشی در دنیا به شمار می‌آیند. البته اسب‌های اهلی نژاد شوالسکی هم در مغولستان زیادند که بخشی از گشت و گذار در تور مغولستان اسپیلت البرز، بر زین آن‌ها طی می‌شود.
بیابان گبی
بیابان گبی پنجمین بیابان وسیع دنیا است که بیشتر بخش‌های جنوبی مغولستان و شمال شرقی چین را پوشانده و بخش شمالی بیابان‌های مرکزی آسیا را تشکیل می‌دهد. این بیابان زیبا و چشم‌نواز قابل سکونت نبوده و تقریباً فاقد هرگونه پوشش گیاهی است. چشم‌اندازهای طبیعی بیابان گبی بسیار متنوع‌اند: از کوه‌های سنگی گرفته تا زمین‌های مسطح و بایر، از سراب‌های سبز و زیبا گرفته تا سرزمین‌های اشغال شده با تپه‌های ماسه‌ای.
خرس گبی
بیابان گبی محل زندگی بسیاری گونه‌های جانوری در خطر انقراض مانند شترهای باختری یا بلخی وحشی، خرس‌های گبی و الاغ‌های وحشی مغولی است. دیگر جانوران این بیابان‌ها شامل آهوی دم سیاه، موش خرمای وحشی و آبچلیک‌ها است.
دمای هوای بیابان گبی در تابستان به ۴۰ درجه و در زمستان به منفی ۴۰ درجه می‌رسد. در عین حال بارندگی شاید یک بار در هر دو یا سه سال اتفاق بیفتد. در فصل پاییز هم تند بادهایی با سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزند و طوفان‌های شنی عظیمی می‌سازند.
تایگا
به سمت شمال غربی مغولستان که پیش می‌رویم به ناحیه‌ی جذاب و زیبای تسانگانور می‌رسیم. تسانگانور سوم (سوم به معنی ناحیه است) در پایین دست مرزهای مغولستان و روسیه قرار داشته و اقلیمی کوهستانی دارد. این ناحیه از طبیعت مغولستان محل زندگی یکی از جالب‌ترین قبایل در دنیا است؛ اقوام دوخا یا تساتان‌ها. این قبایل عشایری و کوچ‌نشین روزگار خود را با پرورش گوزن می‌گذرانند و تنها پرورش‌دهندگان گوزن به شکل عشایری در دنیا هستند.
ناحیه‌ی تایگا به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شود. تایگای شرقی محل زندگی ۱۸ خانوار دوخایی است و در شمال شرقی تسانگانور سوم و در پس رودخانه‌ی شیشگ قرار دارد. برای رسیدن به این بخش باید از قایق استفاده کرد. تایگای غربی، شمال شرقی تا مرکز تسانگانور را می‌پوشاند و در پس دره‌ای سبزدشتی به نام خارمای قرار دارد.
تایگا تفاوت زیادی با سبزدشت‌ها یا استپ‌های معروف و وسیع مغولستان دارد. این اکوسیستم بیشتر با جنگل‌های سیاه کاج پوشده شده است. علاوه بر گوزن‌های اهلی قوم دوخا، حیات وحش منطقه‌ی تایگا شامل گونه‌های در خطر انقراض مانند گوزن‌های ماسک، سمور سیبری و میش کوهی است که به شدت محافظت می‌شوند. علاوه بر این‌ها خرس‌های قهوه‌ای، گرگ‌ها، گوزن‌های موس و واپیتی، مارموت، قرقاول لاگوپوس، سیاه خروس جنگلی، دارکوب و بسیاری از گونه‌های دیگر پرندگان در این جا زندگی می‌کنند.
سمور سیبری
جاذبه‌های طبیعت مغولستان
کوهستان‌ها
مغولستان دو رشته‌ی کوه بزرگ دارد. بلند‌ترین آن‌ها، رشته کوه آلتای است که در غرب و جنوب غربی کشور کشیده شده. قله‌ی خو-ایتن در مرز چین و مغولستان با ارتفاع ۴۳۷۴ متر بلند‌ترین نقطه‌ی این کشور است. البته مغولستان با میانگین ارتفاع ۱۵۰۰ متر یکی از مرتفع‌ترین کشورهای دنیاست.
رشته‌ی کوه دیگر خانگای نام دارد. این کوه‌ها از شمال غربی تا جنوب شرقی کشور کشیده شده‌اند و بیشتر بخش‌های مرکزی مغولستان را می‌پوشانند. کوه‌های خانگای قدیمی و کم‌ارتفاع‌اند با جنگل‌های وسیع مخروطی برگ و اقلیم آلپی. بخش‌های تایگای مغولستان در دامنه‌ی این کوه‌ها قرار دارد.
دریاچه‌ها
در شمال مغولستان، دقیقاً جایی که اکوسیستم استپ به تایگا تبدیل می‌شود، دریاچه خوسگول قرار دارد که یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین آسیا محسوب می‌شود. این دریاچه از قدیمی‌ترین دریاچه‌های دنیا است و لقب «مروارید آبی مغولستان» را یدک می‌کشد. بازدید از دریاچه‌ی خوسگول از باید‌های گردشگری در طبیعت مغولستان است. در تور مغولستان اسپیلت و در جریان بازدید از مورون و قبایل دوخا، سری به دریاچه خوسگول و پارک ملی آن می‌زنیم و قایق سواری و سوارکاری می‌کنیم.
خوسگول از لحاظ میزان آب و دریاچه یواس از نظر مساحت بزرگ‌ترین دریاچه‌های مغولستان هستند. نام دریاچه یواس از سوبسن گرفته شده است. سوبسن در زبان مغولی به رسوبات تلخ به جا مانده از شراب شیر گفته می‌شود. چون آب دریاچه قابل آشامیدن نیست و دریاچه‌ای با آب شور است، نامش را یواس گذاشته‌اند.
پوشش گیاهی
مغولستان حدود ۳۰۰۰ گونه‌ی گیاهی مختلف دارد که از میان آن‌ها، جذاب‌ترین‌شان گل‌های اِدِلوایز یا سپیدگوهر هستند. سپید گوهر گلی کوهستانی و وحشی است که بومی اقلیم آلپی است. یعنی به طور معمول در رشته‌ی کوه آلپ در اروپا می‌رویند ولی در مغولستان هم فراوان‌اند. در تور مغولستان و در جریان بازدید از پارک ملی ترلج که در نزدیکی پایتخت مغولستان (اولان باتور) جای دارد، این گل‌های رنگارنگ و زیبا را خواهیم دید. در افسانه‌ها از ادلوایز به عنوان نمادی از عشق جاودان یاد می‌کنند.
