منزلگاه تاج محل زیبا
هند کشور رنگها، مزهها، فرهنگها و مذاهب است. تقریباً در هر نقطهی هند، مردم با سبک زندگی منحصر به فرد خود زندگی میکنند که جلوههایی از آن با مشترک و جلوههایی هم مختص گروهی خاصی از مردمان این کشور است. آداب و رسوم این مردم شاد و گاهی خرافی به قدری متنوع و فراواناند که میتوان چند جلد کتاب برایش نوشت. در این سری مقالات سعی کردیم تا گلچینی از جالبترین فرهنگ و رسوم هندی را برای شما تهیه کنیم. در بخش اول سبک زندگی و مسائل اجتماعی هندیها را بررسی کردهایم و در بخش دوم به سراغ فرهنگ و رسوم مذهبی و جشنهای هندی رفتهایم.
۱- ناماسته
ناماسته یکی از معروفترین فرهنگ و رسوم هندی ها است که البته امروزه دیگر محدود به هندوستان نمیشود. تقریباً تمام کسانی که یوگا کار کردهاند، با این واژه آشنا هستند. «ناماسته» یا «ناماسکار» یا «ناماسکارا» یکی از ۵ سبک سلام و احوال پرسی در هند است که قدمت آن به ۲۰۰۰ یا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد باز میگردد. از ناماسته در کهنترین کتاب هندویی به نام «وداها» (نوشته شده در ۷۰۰ تا ۱۷۵۰ سال قبل از میلاد) یاد شده است.
ناماسته در لغت یعنی «به تو تعظیم میکنم». در آیین هندویی، ناماسته معنای عرفانی و مذهبی جالبی دارد و بیانگر این مفهوم است که «قداست درون من، قداست درون تو را میشناسد» یا «من به نشانههای خداوند که در توست تعظیم میکنم». هندیها و مردمان جنوب و جنوب شرقی آسیا از ناماسته یا نامسکار برای خوش آمدگویی به مهمانان، دوستان یا غربیهها و همچنین دعاها و نیایشها استفاده میکنند.
۲. خانوادههای پرجمعیت
هندیها همانند ما ایرانیها به جایگاه خانواده اهمیت زیادی میدهند. معمولاً پدر، مادر، فرزندان و گاهی سایر بستگان (مثل پدربزرگ، مادربزرگ، عمه یا خالهها) در یک خانه زندگی میکنند. جمعیت بسیار زیاد کشور هند و استرسهای فراوانی که گریبانگیر مردم است سبب شده که برای آرامش بیشتر این سبک زندگی در کشور حاکم باشد. البته این فرهنگ و رسوم هندی شاید برای ما خارقالعاده نباشد؛ ولی دانستنش خالی از لطف نیست.
۳. ازدواجهای از پیش تعیین شده
داستان ازدواجهای از پیش تعیین شده در هندوستان به دوران ودیک (۱۵۰۰ سال پیش از میلاد) باز میگردد. در خانوادههای سلطنتی و نجیبزادگان، مراسمی به نام «سوایامبار» برای عروس برگزار میشد. مردانی در سطح اجتماعی دختر از سرتاسر سرزمین هند به این مراسم دعوت میشدند و برای به دست آوردن دل دختر با هم رقابت میکردند. در سوایامبار یا مسابقاتی برگزار میشد که برندهی آن به عقد دختر در میآمد یا اینکه عروس خودش داماد را انتخاب میکرد. ازدواجهای از پیش تعیین شده هنوز در بین هندیها پرطرفدار است و جزوی از فرهنگ و رسوم هندی به حساب میآید.
آیین ازدواج و پیدا کردن زوج مناسب در هند، فرآیندی دشوار و طولانی است. پدر و مادر به طور دقیق مواردی از جمله همخوانی صورت فلکی مرتبط با هر شخص، فرهنگ، مذهب، جایگاه اجتماعی، شغل و ظاهر پسر یا دختر را بررسی میکنند. اگر همهی اینها با هم بخواند، میگویند که «پیوند زوجین در بهشت بسته شده است». بعد از یافتن زوج رویایی، بزرگان فامیل با هم دیدار میکنند و اگر رایزنیها مثمر ثمر واقع شود، آمادهسازی برای مراسم عروسی شروع میشود.
۴. آتیتی دوو باوا
در هند ضرب المثلی بسیار رایج وجود دارد که میگوید «آتیتی دوو باوا» یعنی «مهمان خدا است». این ضربالمثل از متون مقدس به زبان سانسکریت برداشت شده و امروزه جای خاصی در بین فرهنگ و رسوم هندی دارد. به طور کلی در فرهنگ هندی مهمان جایگاهی والا و ویژه دارد. اعطای گردن آویزی ساخته شده از گل و گذاشتن خال هندی (تیکا) از دیگر آداب خوشامد گویی هندیها است.
۵. لباسهای سنتی
خانمهای هندی معمولاً لباسهای سنتی به نام «ساری» به تن میکنند. ساری یک پارچهی یکدست و بدون دوخت است. این لباس هم خنک است، هم راحت به تن میرود و هم جنبهی مذهبی دارد. به طور مثال در آیین جینی (یکی از مذاهب باستانی هند) مردان و زنان باید لباسهایی بپوشند که دوختی نداشته باشد. گاندی هم تحت تاثیر همین فرامین، تنها پارچهی سادهی سفید رنگی به تن میکرد. مردان هند به طور سنتی (صرفنظر از گرایشات مذهبی) لباسی به نام «کورتا پیژاما» و در مواقع رسمی «شِروانی» به تن میکنند.
۶. فرهنگ و رسوم هندی در طبخ و خوردن غذا
غذاهای هندی شهرت جهانی دارند. سبک پخت و پز، مواد اولیه و ادویههای استفاده شده در غذاها در هرجای هندوستان متفاوت است؛ ولی چیزی که مشترک دارند، استفاده فراوان از ادویهها و چاشنیها است. غذاهای هندی همانند مذاهب، قومیتها، لباسهای سنتی و رقصها بسیار متنوع هستند. تقریباً هر ناحیه از هند غذای منحصر به فرد خود را دارد. منتها بیشتر غذاها به طور عمده از برنج، گندم یا گرم بنگال (نخود) تشکیل شدهاند. در جنوب هند و راجستان، غذاهای گیاهی و در مناطق مغولی، بنگالی، شمال هند و پنجاب غذاهای گوشتی رواج دارند. در مناطقی مانند کشمیر هم غذاهای ایرانی و افغانی طبخ میشود.
هندیها عادت دارند که با دست غذا بخورند و از قاشق و چنگال استفاده نمیکنند. این مسئله دو فایده دارد: اول این که میتوانید قبل از گذاشتن غذا در دهان، از حرارت آن مطمئن شوید. دوم این که غذا خوردن با دست باعث میشود که آرامتر بخورید تا زودتر سیر شوید و غذا بهتر هضم شود. به صورت سنتی باید از دست راست خود برای خوردن غذا استفاده کنید؛ چون هندیها اعتقاد دارند که دست چپ کثیف است. قبل از خوردن غذا هم باید خیلی خوب دستان خود را بشویید. البته غذا خوردن با دست بیشتر در مناطق شرقی و جنوبی هند شایع است و در مناطق شمالی و غربی به ندرت دیده میشود.