طبیعت‌گردی پایدار چیست؟

 

طبیعت‌گردی ‌پایدار یا همان اکوتوریسم (Ecotourism) یکی از زیرمجموعه‌های صنعت گردشگری محسوب می‌شود که از دو بخش Eco به معنی محیط‌ زیست و tourism به معنی گردشگری تشکیل شده است. اکوتوریسم به معنی سفر به مناطق بکر و اغلب تحت حفاظت با هدف به حداقل رساندن تاثیرات حضور انسان در طبیعت، است.

اکوتوریسم باعث افزایش دانش بازدید‌کنندگان، ایجاد منابع مالی برای حفاظت از آثار طبیعی و تاریخی، ایجاد درآمد برای جامعه‌ی محلی و احترام به فرهنگ‌های مختلف و حقوق بشر می‌شود.

تعریف گردشگری پایدار از نگاه سازمان جهانی گردشگری (UNWTO):

گردشگری پایدار نیازهای زمان حال گردشگران و جوامع میزبان را فراهم می‌سازد و درعین‌حال فرصت‌ها را برای آینده، بسط و  گسترش می‌دهد و از منابع به‌گونه‌ای استفاده می‌کند که هم‌زمان با حفظ ارزش‌های فرهنگی، فرآیندهای اکولوژیکی، تنوع زیستی و سیستم‌های پشتیبان حیات، به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی پاسخ داده شود.

 
سفر به دل طبیعت بدون گذاشتن اثری از خود

تعریف ساده و روشن از گردشگری پایدار:

گردشگری پایدار در واقع سفری مسئولانه به مناطق طبیعی با رویکرد حفاظت از محیط زیست و بهبود کیفیت زندگی مردم محلی است.

شعار بالتیمور گروت؛ اکولوژیست آمریکایی درباره سفر مسئولانه

هنگام سفر به طبیعت هیچ چیز از آن با خود نمی‌آوریم به جز عکس، هیچ چیز از خود را در طبیعت به جای نمی‌گذاریم به جز رد پا.
بالتیمور می‌گوید وقتی به دل طبیعت سفر کردیم تنها چیزهایی که می‌توانیم با خود بیاوریم خاطرات و عکس‌های یادگاری است. وقتی به طبیعت می‌رویم نباید چیزهایی مانند زباله، قوطی، کاغذ، کیسه‌های پلاستیکی را کنار چشمه ها و رودخانه ها رها کنیم. ما باید مراقب باشیم که به هیچ حیوان و گیاهی آسیب نرسانیم و بدون هیچ اثری از خود آن جا را ترک کنیم.

همسفران اسپیلت البرز در مسیر بازگشت از هفت آبشار لفور و جمع آوری زباله های منطقه

اصول گردشگری پایدار چیست؟

اصول گردشگری پایدار به حفاظت از محیط زیست، ارتقای معیشت و ارزش های جوامع محلی، حفاظت از فرهنگ بومی و میراث معنوی، و زنده نگه داشتن هنرهای سنتی و صنایع دستی اهمیت ویژه‌ای می دهد که به مواردی از آن اشاره می کنیم:

کارآفرینی برای جوامع محلی

برخی از ساکنان محلی، طبیعت پیرامون محل زندگی‌شان را حق خود برای بهره‌برداری سنتی مانند چرای دام، کشاورزی، قطع درختان و شکار می دانند. برای حفاظت بهتر از طبیعت باید با مردم بومی مشارکت بیشتری داشته باشیم. همچنین برنامه هایی برای افزایش درآمد آن‌ها و غنی‌سازی فرهنگشان داشته‌باشیم. با ایجاد فرصت های شغلی مناسب مانند استفاده از اقامتگاه‌های بوم‌گردی برای کمک به ارتقای معیشتی آن‌ها و بهبود کیفیت زندگی‌شان در جهت تقویت نیروهای بومی در حفاظت محیط‌زیست، باعث افزایش تعلق خاطر مردم محلی به منابع طبیعی محیط زندگیشان می‌شود.

برای مثال یکی از محصولات فرهنگی و محلی که چند سالی است در منطقه‌های روستایی به عنوان سوغات در اختیار گردشگران قرار می گیرد عروسک‌های بومی است. عروسک‌هایی که هر کدام یک قصه دارند. این عروسک‌های دست‌ساز  با پوشش و ظاهر سازگار با فرهنگ و اقلیم هر منطقه که به دست زنان مهربان و پر تلاش محلی ساخته می‌شوند، در احیای میراث معنوی جوامع محلی نقش به‌سزایی دارند و باعث زنده‌ماندن سنت‌های بومی و انتقال فرهنگ غنی هر منطقه می شود.

 
عروسک‌های بومی، میراث معنوی جوامع محلی و روستایی 

زنان محلی با دستان پر مهر خود در حال ساختن عروسک های بومی هستند

همچنین با گوش‌سپردن به داستان‌ها و روایت‌ها و افسانه‌های تاریخی و سنتی از زبان گیس‌سفیدان، مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها و انتقال آن‌ها از نسلی به نسل دیگر به حفظ بخش‌هایی از میراث قدیمی و معنوی‌مان کمک می‌کنیم. شنیدن لالایی‌ها، شعرها و خاطرات زندگی مردم روستایی و عشایری که دانش بومی ارزشمندی در آن‌ها وجود دارد؛ در واقع میراث معنوی که در حافظه بزرگان و مردم قدیمی هر منطقه نهفته است بسیار ارزشمند است.

 
سپیدپوشان کویر ورزنه در حال احیای هنر کهن سفره بافی و بافتن سنت های قدیمی در تارو پود آن

ظرفیت برد منطقه

در زمان سفر به یک منطقه باید به این نکته توجه داشته باشیم که تعداد گردشگران با‌توجه به محدودیت‌های مرتبط به ظرفیت تحمل طبیعت، سازگاری لازم را داشته باشد.
به طور کلی ظرفیت‌پذیری شامل موارد زیر است:
 چه تعدادی مسافر می‌تواند از یک مکان بازدید کند بدون اینکه آب و هوای محیط آلوده شود و حیات وحش آن آسیب ببیند.
ساکنان افراد محلی تحمل پذیرایی از چه تعداد گردشگر را دارند.
چه تعدادی گردشگر می‌تواند در یک مکان اقامت گزینند بدون اینکه شلوغی و هیاهو را احساس کنند.
منابع آب، وسایل مورد نیاز گردشگران و سرویس‌های بهداشتی تا چه میزان جمعیت را پاسخ‌گو هستند.

 
گردشگران درحال بازدید از کلوت های تاریخی کرمان

گردشگری پایدار چگونه به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند؟

برای اینکه اکوتوریسم بتواند در حفاظت از محیط زیست نقش خود را به خوبی ایفا کند می‌تواند در ازاری فراهم‌آوردن امکانات رفاهی در بازدید از جاذبه های طبیعی و تاریخی، ورودیه دریافت کند.

همچنین استفاده از حصار و موانع فیزیکی برای جداسازی زیستگاه حیات وحش و کنترل شکارچیان غیرمجاز، آمادگی مقابله با شرایط بحرانی از جمله آتش‌سوزی، جلوگیری از شیوع بیماری در میان جانوران همگی به حفاظت از طبیعت کمک می‌کند.

 
راهنمای محلی در حال بیان اثرات مواد معدنی موجود در خاک منطقه و ارزش های اقتصادی آن برای کشور

سفر کردن با هدف اکوتوریسم، هر گردشگری را به سرزمین خود علاقه‌مندتر می‌کند و این علاقه‌مندی از شناخت و آگاهی وی سرچشمه می‌گیرد. چنین فردی فقط خود را به حمایت از ارزش‌های طبیعی کشور و منطقه‌ی خود ملزم نمی‌کند، بلکه برای جهان هستی ارزش قائل است.

در واقع عشق به سرزمین و مردم آن بیشتر ترغیب‌مان می‌کند که در طبیعت صرفا با هدف لذت بردن یک طرفه حضور پیدا نکنیم بلکه به ارزشمند بودن آن توجه داشته باشیم و بدانیم در مقابل چنین ارزش‌هایی مسئولیت‌هایی هم بر عهده داریم.

اکوتوریسم به معنی سفر مسئولانه به طبیعت است

 
هدفمند سفر کردن و لذت بردن از طبیعت بکر

سال هاست که سفر امکان کسب تجربه‌های جدید را برای انسان‌ها فراهم کرده و جزء مهمی از زندگی‌شان شده است؛ ولی در سفرکردن به روش طبیعت‌گردی پایدار، گردشگر می‌بایست خود را برای حضور در طبیعت آماده سازد و به نفع آن برای خود ضوابط و محدودیت‌هایی قائل شود.

این نوع سفرها در مقایسه با سفرهای دیگر به دلیل سبک متفاوت، از جذابیت های متفاوتی هم برخوردار است. لذت کشف ناشناخته‌های طبیعت و فرهنگ‌های اصیل در گوشه و کنار این جهان پر رمز و راز تجربه‌ای منحصر به فرد همراه با لذتی پایدار برایمان خواهد بود.

 
پیاده روی مسافران در یک صف از مسیرهای پاکوب

شرکت اسپیلت البرز با توجه به این که کشورمان درصد بالایی از منابع طبیعی را داراست تورهای خود را بر پایه اکوتوریسم و استفاده‌ی درست از طبیعت بکر و زیبا برنامه ریزی و اجرا می‌کند و بیشترین رضایت‌مندی را برای گردشگران می‌خواهد.
با تلاش بر این موضوع که در تمام سفرهای خود بدون استفاده از ظروف پلاستیکی و یک بار مصرف کمترین اثر منفی را در محیط ‌زیست بگذارد.

همچنین با کمک گرفتن از نیروی‌های بومی به عنوان راهنمای محلی برای توضیحات دقیق و صحیح درباره آثار تاریخی و طبیعی، شناسایی مسیرهای مختلف و تشویق کردن مسافران به خرید کردن از مردم محلی بیشترین مزایای اقتصادی را برای آن‌ها داشته باشد و با احترام به سنت و پوشش مردم بومی کمترین اثر را در فرهنگ‌های بومی بگذارد.

علی امامی؛ راهنمای محلی روستای گزو می‌گوید:

از وقتی گردشگری به روستای ما آمده‌است مردم روستا دیگر درختان را قطع نمی‌کنند و گردشگرهای بیشتر به منطقه ما سفر می‌کنند. مردم محلی با غذاهای محلی و درست کردن چای با گیاهان محلی از توریست‌ها استقبال می‌کنند.

گردشگران با خریدن ظروف گلی و وسایل چوبی ساخته شده با دست خود مردم، مربا، دوغ، ترشی‌های محلی و عکس گرفتن با لباس‌های محلی منطقه درآمدمان بیشتر از قبل شده است.

 
خرید سوغات از مردم بومی منطقه

گرفتن عکس یادگاری با لباس های محلی زیبا و رنگارنگ

برای انتخاب سفرهای هدف دار و کسب تجربه های جدید با موضوعات متنوع ماجراجویانه، طبیعی، تاریخی و فرهنگی و لذت بردن از پدیده های متنوع طبیعت با اسپیلت البرز همراه شوید.