کاروانسرا; استراحتگاه تاریخ

در سوریه به آن خان گفته می شده و در میان اعراب واژه فندق به آن اطلاق می شده و در ایران قدیم به آن رباط می گفتند. این واژه در ادبیات عرفانی و در حالت مجازی به عنوان محل استقرارموقتی انسان تا رسیدن به مقصد است، یعنی اشاره به این دنیا و گذرا و فانی بودن آن دارد. چنانچه در رباعیات معروف خیام آمده است:
این کهنه ریاط را که عالم نام است /  آرامگه ابلق صبح و شام است
بزمی است که وامانده صد جمشید است /  قصریست که تکیه گاه صد بهرام است

ساخت کاروان سرا با توجه به اوضاع اجتماعی، اقتصادی ومذهبی از روزگاران قدیم در ایران مورد توجه خاص بوده است. به طور کلی کاروانسراها به دو گروه برون شهری و درون شهری تقسیم می‌شوند.
کاروانسراها اغلب به لحاظ اعتقادی فضایی خنثی داشته اند و افراد با هر ایده و مذهبی می توانستند وارد این فضا شوند. یکی از شعارهای اصلی در کاروانسراها این بوده است که: هر کسی که در این سرا وارد شد، نانش بده و از ایمانش نپرس.

از نظر تیپولوژی، کاروانسرا در اصل تکامل چاپارخانه های هخامنشی بوده. بنابراین 2500 سال قدمت دارد. کاروانسرا از معدود تیپولوژی هایی است که به طور کامل ایرانی بوده، در خاک ایران متولد شده است و نشان دهنده ی فرهنگ میهمان نوازی ایرانی است مانند کاروانسرای شاه عباسی که تور کویر مرنجاب می توانید مشاهده نمائید.

منبع: اصانلو، حسن و رستمی زاده، امیر(1389)، جستاری در تاریخ معماری و شهرسازی ایران، موسسه آموزش عالی سوره، تهران