صومعه ریلا، نگین بلغارستان
از گله‌دار عزلت‌نشینی که به کلیسا روی‌آورد، تا پادشاهانی که بر بلغارستان و صربستان فرمان می‌راندند و سلطانه‌ای که در حرمسرای عثمانی زندگی می‌کرد، تاریخچه صومعه ریلا پر است از حقایق شگفت‌انگیز و اتفاقات قابل توجه.
اتفاقاتی که صومعه ریلا را امروزه، به یکی از باشکوه‌ترین، آرامش‌بخش‌ترین و اصیل‌ترین جاذبه‌های بلغارستان تبدیل کرده‌اند.
صومعه ریلا بزرگترین صومعه بلغارستان و یکی از بزرگترین صومعه های ارتدوکس در جهان است. آن در دره ریلا، در ارتفاع 1140 متر، بین محدوده شمال غربی ریلا و محدوده Brichebor واقع شده است. این صومعه در تمام فصول سال، مقصد توریستی مهمی برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود.
تاریخچه ریلا به بیش از 1000 سال پیش و مردی به نام ایوان ریلا (ایوان ریلسی) برمی‌گردد. ایوان در سال 876 میلادی، در نزدیکی مرز بین بلغارستان امروز و مقدونیه متولد شد.
ایوان گله‌دار، مردم‌گریزِ مردم‌دوست!
ایوان ریلا، در ابتدا گله‌دار بود اما بعدها به کشیش کلیسا تبدیل شد. به زودی تفاوت و تمایز ایوان از سایر کشیشان بارز گشت. او به تنهایی و انزوا علاقمند بود، بدون اینکه روابطش را کاملا با مردم قطع کند. شروع این سبک زندگی برای ایوان دشوار بود زیرا مجبور بود که مدام بین نقاط مختلف و مکان‌های دورافتاده، در حال حرکت باشد.
تا زمانی که بالاخره وارد کوهستان ریلا شد. در آن زمان دره ریلا منطقه‌ای وحشی و کاملا بکر بود، او در آنجا غاری یافت (که کمی با در پشتی صومعه امروز فاصله داشت) و تا پایان عمر خود در آنجا زندگی کرد. شاگردان و پیروانش نیز در این مکان با او دیدار می‌کردند و سپس آموزه‌هایش را در میان مردم تعلیم می‌دادند. شهرت ایوان ریلا تا حدی زیاد شد، که آوازه‌اش به گوش پادشاه بلغارستان نیز رسید.
دیدار پادشاه
طولی نکشیدکه داستان‌های زیادی در مورد ایوان به پایتخت امپراطوری بلغارستان و پادشاه پیتر اول رسید. تاثیر این خبرها و روایات به حدی بود که پادشاه برای ملاقات با ایوان سفری طولانی به کوه ریلا آغاز کرد. اما هنگامی که او به غار ایوان رسید، متوجه شد مسیر ورودی آن غیرقابل دسترس است. ایوان نیز خود از دیدار چهره به چهره با پادشاه خودداری کرد زیرا می‌ترسید که شهرت و قدرت افتخاردیدار پادشاه او را مغرور و خودبین کند.
ایوان از فاصله‌ی دور و در تاریکی غارش به پیتر اول ادای احترام کرد. پادشاه هدایای ارزشمندی از جمله غذا، طلا و اشیاء گرانبها را توسط یک سرباز به غار فرستاد. اما ایوان تنها بخش کوچکی از غذا را پذیرفت. او طلا وجواهرات را بازگرداند و پیغام داد: "طلا متعلق به پادشاهان است تا بتوانند از حکومت پادشاهی خود و از مردم فقیر مراقبت کنند."
اولین صومعه
پس از مرگ ایوان، شاگردان او کلیساها و اولین ورژن صومعه ریلا امروزی را بنا کردند. صومعه در طول چند قرن صلح رونق فراوان یافت و رشد کرد. پادشاهان مختلف نیز تا قرن چهاردهم بارها از آن دیدن و هدایای گرانبهایی وقفش کردند.
درست قبل از حمله ترکیه عثمانی به بلغارستان بود که فردی به نام "هرلا"، یک افسر محلی فئودال که عمدتا به شاه صربستان خدمت می کرد، برجی را در داخل صومعه ساخت. این برج امروزه بلندترین ساختمان مجتمع محسوب می‌شود.
تنها چند دهه بعد، لشکر ترکان عثمانی به صومعه حمله کردند و بسیاری از ساختمان‌های ریلا را ویران برجا گذاشتند.
سلطانه‌ی حرمسرای عثمانی، ناجیِ صومعه ریلا
با این حال، پس از مدت کوتاهی، عصر جدیدی برای صومعه ریلا آغاز شد. زنی با نام سلطانه "مارا برانکوویچ"، دختر یک پادشاه صرب، پس از آنکه به حرمسرای سلطان مراد دوم، امپراتور عثمانی وارد شد،کمک‌های مالی سخاوتنمندانه‌ای برای صومعه ریلا ارسال کرد.
سه برادر از منطقه دوپنیکا، این کمک مالی را برای بازسازی صومعه مورد استفاده قرار دادند. اگرچه صومعه تا چند قرن بعد تحت حکومت اسلامی عثمانی بود، اما در صلح و آرامش به سر برد. حتی وقتی در قرن نوزدهم، بخشی از آن با آتش سوزی ویران گشت، به راحتی و با سرعت بازسازی شد.
از زمانهای قدیم، تا کنون، صومعه ریلا تبدیل به مهمترین مجتمع صومعه ی ارتدوکس بلغاری و یک جاذبه توریستی محبوب است. زیرا که رمز و راز، زیبایی و سکوت آن، همراه با چشم انداز کوه های و رام‌نشدنی در اطراف، هنوز چشم‌ها را خیره کرده و نفس‌ها را بند می‌آورد.